Илгизәр Рәхимов казан халкы өчен серенада җырлаучылар һәм кошларны ни өчен күзәтергә кирәклеге турында сөйләде.
Казан федераль университеты Фундаменталь медицина һәм биология институтының Биоэкология, гигиена һәм иҗтимагый сәламәтлек кафедрасы мөдире Илгизәр Рәхимов канатлы дусларыбыз тормышыннан кызыклы фактлар белән уртаклашты. Ни өчен сандугачлар актив, ә сыерчыклар һәм песнәкләр тыныч – безнең материалда укыгыз.
“Ниһаять, чын җәй башланды, барлык күчмә кошлар безгә очып килделәр һәм нәсел чыгарырга керештеләр, димәк, ата кошлар җырлый, ана кошлар оя тирәсендә мәш килә, йомырка сала, һәм кайберләре инде балаларын ашата да. Хәзер актив җырлау процессы турында сөйләү берни әйтмәү дигән сүз. Нәкъ менә хәзер безнең канатлы дусларыбыз хорының иң югары ноктасы», – дип аңлата Илгизәр Рәхимов.
Казанда бигрәк тә сандугачлар аеруча матур сайрый, аларны шәһәр скверларында һәм паркларында, йорт тирәсендә тыңларга була. Галим әйтүенчә, хәзер шәһәрдә бара торган реставрация эшләре кошларның санына йогынты ясый. Сандугачларның җирдә оя коруларын бик аз кеше белә.
Гадәттә сандугачлар июнь башында, авыл җирлекләрендә Сабантуй үткәрелгәннән соң ук, ягъни бу атна ахырында тына, ди И. Рәхимов.
“Сабан туена кадәр сандугачлар актив сайрыйлар, чөнки нәкъ менә шул вакытта оя территориясе билгеле була, ана кошлар кайта. Сабан туеннан соң без сандугачларны ишетмәячәкбез, чөнки анда инде башка бурычлар өстәлә – кош балаларын тәрбияләргә кирәк була», – дип сөйләде КФУ орнитологы.
Сандугачлардан тыш, әрәмә чыпчыгы, кызылтүшләр дә сайрый. Чинарлар үзенә бертөрле безелдәү белән тәмамлана торган тавыш белән чутылдыйлар. Эре паркларда Казан өчен сирәк очрый торган шәүлегән җырын тыңларга була. Сыерчык һәм песнәкләр торган саен азрак җырлый, – аларны без беренче тапкыр февральдә ишеттек, чөнки аларның балалары инде оядан чыгып, шәһәр буйлап күченеп йөриләр.
“Июнь уртасына барлык кошлар да сайрауларын киметә, – дип ачыклык кертте профессор. Кошлар саграк бит. Аларның җырлавын ишетер өчен, ешрак йөрергә кирәк. Иртүк торучылар яки йөрүчеләр, эшкә парк аша йөрүчеләр, мөгаен, күп нәрсә ишетәдер, тыңларга гына кирәк “.
Бердвотчинг (кошларны күзәтү) – соңгы еллар тренды. Кешеләр төркемнәргә берләшеп экскурсияләргә йөриләр, анда канатлы дусларыбыз дөньясын күзәтәләр, аларның тәртибен өйрәнәләр. Мондый очрашуларны профессор Рәхимов үзе дә үткәрә.
“Тирә-юньдә яшәгән барлык хайваннардан, бигрәк тә без сезнең белән беренче чиратта нәрсәләрне ишетәбез? Бу кошлар. Ерткычларны күрәбезме? Әлбәттә, юк. Кошлар – күзәтүләр өчен бик уңайлы объект, алар зур кызыксыну уята. Энтузиастлар һәм кош яратучылар бик еш кызыклы нәрсәләр күрәләр, һәм аларның хәбәрләре кайчак бәяләп бетергесез була”, – дип саный орнитолог.
“Кошлар нәрсә турында җырлый?” дигән сорауга Илгизәр Рәхимов болай дип җавап бирде:
“Кошлар бары тик көндәшләрнең игътибарын юнәлтү өчен генә җырлыйлар, оя территориясенең буш булмавын хәбәр итәләр. Кошларның сөйгән ярларына җырлавы – матур әкият ул”.
Авторы: Алисә Гайнетдинова, КФУның Мәгълүмати сәясәт департаменты, фото: Кошларны саклау берлеге